Umulur Ki Değerlerin Değil, Basiretin Ne Olduğunu Anlarsın Benimle!

Ne! Merhamet ile Adalet arasında mı kaldın, ey insan?

Sahiden! Kim senin adaletini görüp de çeki düzen vermez ki davranışına? Bak, kötüler bile çekiliyor kendi karanlığına, senin demiri kızdırıp eğriyi doğrultan adaletin karşısında.

Ah! Merhametin ise ne cezalandırmak ne de ağlatmak isteyendir; ve yine de ey insan, sevgi dolu yüreğin suyu serperek donmuş kalpleri çözmek peşinde, pişman bakışları sıcacık kucaklamak peşinde.

Merhamet ile Adalet arasında mı kaldın, ey insan?

Kırgınlık yüreğinde bireysel bir kusursa, merhametle serinlet ve sevgiyle onar; ama suç topluluğu yaraladıysa, adaletle teraziyi dik tut da hakkı yerine koy.

...

Ah! Cesurca Gerçeği Söylemek ile Tedbirli Olma arasında mı yalpalıyorsun şimdi?

Her cesaret bir tedbirsizlik değil midir? Ve her tedbir bir korkaklığa bürünmez mi? İşte bunları mı soruyorsun kendine?

Ha! Cesur olmak, karanlığı hakikatle yaran duygu dolu bir şimşektir; tedbirli olmak ise zamanı tartan aklî bir melekedir.

Ey insan! Hakikati söylemeye gücün yetiyorsa, susma, çünkü o an cesaretin vaktidir. Fakat hakikati söylemeye gücün yetmiyorsa, kuvvetin eksikse ve destek devşirmen gerekiyorsa, o vakit tedbirli bir akıl olman gerekir, ey insan! Bak, ben bunu sana öğütlüyorum!

...

İbret olsun diye İfşa Etmek ile Ayıpları Hoşgörüyle Örtmek mi seni karıştıran?

Ey insan, anlıyorum kusurları örtmek istemeni. Evet! Zayıflığı bilip kusuru gölgeye saklama arzun kucaklamak istiyor şimdi şaşkınları! Ah, ne soyludur ikinci şans vermeyi dileyen...

Ama gözlerin, insanlığı zehirleyen ihlallere hışımla bakıyor şimdi. Evet, evet! İfşa etmek istiyor, yaptırım uygulamayı bekleyerek. Ah! Odur, ibret olsun diye örtüyü kaldırıp da suçluyu göstermeyi dileyen!

Ey insan! Karışma böyle! Küçük ve telafi edilebilir kusurda ört, affet ve ikinci şansı tanı; ama topluma zarar veren durumlarda ise perdeleri yırt da zalimler görülsün.

...

Ha! Cömert ile Tutumlu Olmak arasında mı sıkıştın yoksa?

Ey insan, cömert ve eli açık duruyorsun şimdi, paylaştıkça güzelleştiren bir ışık; ihtiyaç fazlasını, ihtiyaç sahibine vererek kardeşliği büyüten.

Ama kötü zamanlar için israf kaynağını kurutandan daha tutumlu olan da yoktur. Evet! Cimri ve Müsrif olmadan kaynakları koruyandan daha tutumlu kim olabilir?

Ey insan! İstekleri elbette karşılamak savurganlıktır; ama ihtiyaçları karşılayan verişin basireti alan eli diriltir, nimeti yüceltir. İşte bunu öğretiyorum sana!

...

Geçenlerde konuştuklarını işittim, ey insan: Kanaatkâr olmanın övüldüğünü duydum senden. Azlığın yeterliliği – nefesimi tuttum bu yetinen iradenin karşısında. Evet, olgunlaşan bir ruhun konuştuğunu anladım; sahip olduklarının kıymetini iyi bilen bir ruhun!

Ama tamah etmemek için daha iyisine koşmak isteyen arzuların da konuştu bana; razı olmadan daha iyisine talip olmak isteyen. “Hayatta olan iyi şeylerden pay almak isteyen, ayağa kalksın benimle!” diyen.

Bak, görmüyor musun? “Azim gayretin ateşidir” diyen ayakların çoktan yola düştü bile.

Ah, ah! Yetinmek ve Tamah Etmemek! Bunu mu karıştırıyorsun sen!

Ey insan! Basiret, malda kanaati; iyilikte ve erdemde hırsı seçmektir. Çünkü dünya için yetinmek, fazilette ise tamah etmemek gerekir.

Hadi, birbirinizle iyilikte yarışın!

...

Hani bir seferinde Esneklik ile Dayanıklılık üzerine sormuştun bana: ‘Ey aykırı! Güzelce anlat bana! Biliyorsun ki Esneklik, kırılmadan eğilen fidandır; Dayanıklılık ise fırtınada devrilmeyen çınar. Birinde olan diğerinde olmazken, bu ikisi bir insanda nasıl olur?’

Ey insan! Biliyorsun ya: Basiret, ilişkilerde esnek; inançta dayanıklı olmaktır. Çünkü esneklik insanı yaşatır, dayanıklılık hakikati yaşatır.

...

Ey insan! Her biri övülen değer, birbirinin zıttı olanı bize öğütlemez mi?

Hadi, anlattığım gibi bul hangisini ne vakit tercih etmek gerektiğini. Bul kuralları, ey çok sevilen; bul güzel tercihe sebep olan tüm koşul ve şartları:

Sabırlı Olmak ↔ Israrcı Olmak

Fedakârlık ↔ Taviz Vermemek

Karşılık Vermek ↔ Hoşgörü

Farklı Olmak ↔ Uyumlu Olmak

Alçakgönüllülük ↔ Gurur

Yumuşak Huylu Olmak ↔ Kararlılık

Nezaket Sahibi ↔ Haddi Biraz Aşmak

Sadakat ↔ Özgürlük

İtaat ↔ Başkaldırı

Ey insan! Umulur ki değerlerin değil, basiretin ne olduğunu anlarsın benimle!

Böyle konuştu P.

30 Eylül 2025

Tuzla, İstanbul